Η Β΄ Κυριακή της Μ. Τεσσαρακοστής, που ονομάζεται και Β΄ Κυριακή της Ορθοδοξίας, είναι αφιερωμένη στον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης.
Παρά το γεγονός ότι ο Άγιος Γρηγόριος γιορτάζει στις 14 Νοεμβρίου, ημέρα της κοιμήσεώς του, η Εκκλησία μας δεν τοποθέτησε τυχαία την εορτή της μνήμης του και κατά την Β΄ Κυριακή των νηστειών, μέσα στην περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Κι’ αυτό γιατί ο Άγιος με τη θεολογική διδασκαλία του, την ασκητική ζωή του και τους αντιαιρετικούς αγώνες του υπήρξε φωτεινό παράδειγμα στην εποχή του, προβάλλοντας τόσο την ορθόδοξη δογματική διδασκαλία όσο και την πνευματική εμπειρία και ζωή της Ορθοδόξου Εκκλησίας.
Γεννημένος το 1296 στην Κωνσταντινούπολη από ευσεβείς γονείς, έλαβε με την προστασία και την φροντίδα του αυτοκράτορα Ανδρονίκου Β΄ λαμπρή φιλοσοφική και θεολογική παιδεία. Ωστόσο σε ηλικία 20 ετών εγκατέλειψε τα ανάκτορα και μετέβη στο Άγιον Όρος όπου εκάρη μοναχός, ζώντας ως ερημίτης κοντά στην Ιερά Μονή Βατοπαιδίου και επιδιδόμενος στην άσκηση και την αδιάλειπτη νοερά προσευχή. Νύχτα και μέρα με δάκρυα παρακαλούσε τον Θεό να καθαρίσει το νου και την ψυχή του από τα πάθη και να την φωτίσει με την θεία Του Χάρη: «φώτισον μου το σκότος», έλεγε στην προσευχή του συνεχώς. Και πράγματι ύστερα από πολλή άσκηση αξιώθηκε να έχει θείες εμπειρίες και αποκαλύψεις. Μετά το Άγιο Όρος, τον βρίσκουμε στη Θεσσαλονίκη, στη Βέροια, στη Θράκη, στην Κωνσταντινούπολη να στηρίζει τους χριστιανούς με το κήρυγμα και τη διδασκαλία του. Όταν βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη χειροτονήθηκε ιερέας και μετά από μία εικοσαετία εξελέγη Αρχιεπίσκοπος της πόλης αυτής, ποιμαίνοντας θεοφιλώς το λαό της μέχρι την κοίμησή του (1359).
Ο Άγιος Γρηγόριος με την διδασκαλία του έδωσε σκληρές μάχες για την υπεράσπιση της ορθοδοξίας έναντι των διαφόρων αιρετικών της εποχής του που θεωρούσαν τη μελέτη της φιλοσοφίας ανώτερη από τη χαρισματική εμπειρία που έχουν οι πιστοί μέσω της πνευματικής άσκησης, της αδιάλειπτης προσευχής και της συμμετοχής τους στα μυστήρια της Εκκλησίας. Αν και ο ίδιος γνώριζε πολύ καλά την ελληνική φιλοσοφία, διακήρυττε, ότι ο σκοπός της ζωής του χριστιανού, που είναι η σωτηρία και η θέωσή του, να γίνει δηλ. θεός κατά χάρη, δεν επιτυγχάνεται με τα μαθήματα της φιλοσοφίας, αλλά με τα δάκρυα της μετανοίας, την αδιάλειπτη προσευχή και τη συνεχή συμμετοχή στα μυστήρια της Εκκλησίας και ιδιαίτερα στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.
Έτσι ο Άγιος Γρηγόριος κατόρθωσε να διαφυλάξει ανόθευτη στην εποχή του την προγενέστερη πατερική παράδοση, προβάλλοντας το ιδεώδες της θεώσεως ως στόχο της πνευματικής πορείας του χριστιανού μέσα στην Εκκλησία. Γι’ αυτό ακριβώς και λίγα χρόνια μετά την κοίμησή του όχι μόνο αναγνωρίστηκε ως μεγάλος Άγιος της Εκκλησίας μας, αλλά ορίστηκε να τιμάται η μνήμη του και κατά τη Β΄ Κυριακή της Μ. Τεσσαρακοστής που είναι η κατ’ εξοχήν περίοδος ασκήσεως και πνευματικών αγώνων των ορθοδόξων χριστιανών.
